مطالعه کاربردی اصول موضوعه نظام اقتصادی اسلام با محوریت آیات مفسّره
ریحانه
حقانی
سطح چهار تفسیر تطبیقی موسسه آموزش عالی حوزوی معصومیه(ع) مدرس حوزه و دانشگاه
author
text
article
2020
per
قرآن کریم بهعنوان آخرین کتاب آسمانی، برای تمامی ابعاد زندگی بشر، برنامه و نظامهایی ارائه کرده که اجرای کامل و صحیح آن، موجب سعادت فرد و جامعه میگردد. در این میان، آیات پرشماری از قرآن، درباره موضوعات اقتصادی است که میتوان بر اساس آنها، نظام اقتصاد اسلامی را استخراج و تدوین کرد. در این نوشتار، ضمن بررسی تفسیر اقتصادی قرآن و ارائه نمای کلی اقتصاد اسلامی، مبانی آن همچون مالکیت، اختیار و آزادی اقتصادی و عدالت اجتماعی بیان شده است.بر اساس این نظام، همزمان با تأکید بر افزایش تولید، میانهروی در مصرف و عدالت در توزیع، برای رسیدن به اهداف میانى همچون اقتدار اقتصادى، ایجاد رفاه عمومى، فقرزدایى و ایجاد امنیت، هیچگاه نباید از چارچوب ارزشهاى معنوى و اخلاقى خارج شد و باید تحکیم این ارزشها در تمامى فعالیتهاى اقتصادى را مدّ نظر قرار داد.
فصلنامه علمی تخصصی مطالعات قرآنی نامه جامعه
جامعه الزهرا(س)
2676-5071
7
v.
133
no.
2020
7
32
https://nj.jz.ac.ir/article_122244_72a78f483435a0cc75916265454d0e35.pdf
نقش بانو امین(رحا) در گسترش علوم اسلامی با تأکید بر دانش و روش تفسیری
ناهید
طیبی
دانشآموخته سطح سه رشته فقه و اصول جامعه الزهرا(س) و دکتری تاریخ اهل بیت(ع)، مجتمع عالی بنت الهدی
author
text
article
2020
per
تنوع موضوعات کتب بانو امین(رحا) (1274- 1362ش) نمایانگر نقش وی در علوم اخلاق، عرفان، فلسفه، کلام و تفسیر است؛ اما غلبه نگرش قرآنی و بهویژه کتاب تفسیر ایشان، موجب تمرکز مقاله حاضر بر نقش بانو امین در دانش و روش تفسیر شده است. این نوشتار با بررسی درونمتنی تفسیر مخزن العرفان و نگاهی برونمتنی (با هدف بررسی میزان تأثیر آن در آثار دیگر) به تحلیل نقش بانو امیندر تحولات دانش و روش تفسیری میپردازد. بر اساس یافتههای تحقیق، تفسیر مخزن العرفان، گرچه در ابتدا و با توجه به عنوان آن، رویکرد عرفانی را برمیتابد، اما با دقت در محتوای آن میتوان ضمن مشاهده روش دِرایی (اجتهادی)، عرفانی و روایی، شاهد رویکرد کلامی، اجتماعی و تربیتی بانو به تفسیر بود. روش تفسیری این بانوی مجتهده، آمیزهای از روشهای قرآن به قرآن، عقلی، نقلی و شهودی است. تعیین نقش زمینهساز بانو در گسترش دانش تفسیر در جامعه زنان، تأثیرگذاری وی در اتخاذ روشهای تفسیری در تفاسیر پسین و قابلیت تبدیل روش ترکیبی در تفسیر توسط ایشان به یک مکتب و یا مدرسه جدید تفسیری، از دیگر دستاوردهای مقاله است. عنوان «مکتب ترکیبی تفسیر» پیشنهاد نگارنده برای این روش تفسیری است. بسامد کتاب تفسیر مخزن العرفان در آثار بعدی و نگارش مقالات متعدد با محوریت این تفسیر، بیانگر نقش قابل توجه بانو در دانش و روش تفسیر است.
فصلنامه علمی تخصصی مطالعات قرآنی نامه جامعه
جامعه الزهرا(س)
2676-5071
7
v.
133
no.
2020
33
54
https://nj.jz.ac.ir/article_122245_23d4a255e8fd93f28a28724e9773e207.pdf
بررسی تطبیقی حقوقجنسی زوجه از دیدگاه علامهطباطبایی و علامهفضلالله
مریم
قوجایی خامنه
سطح چهار رشته تفسیر تطبیقی/ پژوهشگر جامعه الزهرا(س)
author
معصومه
برخوردار
author
text
article
2020
per
نیاز جنسی، از مهمترین نیازهای زیستی انسان به شمار میرود و پاسخگویی صحیح به آن در سلامت جسمی و روانی فرد و جامعه، تأثیر بسزایی دارد. دستور به ازدواج، راهکار عملی قرآن کریم برای تأمین این نیاز است. پیوند ازدواج به دنبال خود حقوق و تکالیف جنسی متقابلی را برای همسران میکند. علامهطباطبایی و علامه فضلالله از جمله مفسرانی هستند که به مناسبت آیات زن و خانواده به بیان حقوق و تکالیف جنسی بانوان پرداختهاند. بنا بر دیدگاه این دو مفسر، معاشرت به معروف و اصل مماثلت در حقوق و تکالیف از مبانی قرآنی این بحث است که به نتیجهای چون وجوب عدم إضرار به همسر در -ارتباطاتجنسی میانجامد. حقوق جنسی زوجه بنابر صریح یا ظاهر آیات قرآن مواردی همچون؛ حق قسم، حق مضاجعه و حق استمتاع را دربردارد. اغلب موارد مذکور مورد اتفاق دو مفسر است به جز حق جنسی زوجه از حیث زمان که علامه طباطبایی و علامه فضلالله دیدگاهی متفاوت درباره آن دارند. علامهطباطبایی قائل به حق جنسی زوجه هر چهار ماه یکبار است در حالی که علامهفضلالله به دلیل ناسازگاری این امر با نیازهایجنسیزنان، هدفازدواج و معاشرت به معروف این فاصله زمانی را قابل پذیرش نمیداند.
فصلنامه علمی تخصصی مطالعات قرآنی نامه جامعه
جامعه الزهرا(س)
2676-5071
7
v.
133
no.
2020
55
80
https://nj.jz.ac.ir/article_162151_1a9d256f5667c0ecb63ccfe6724ca9b4.pdf
مصادیق «خوض» و راهکارهای مقابله با آن با محوریت آیات 68و69 سوره انعام
فیروزه
دلداری
طلبه سطح سه تفسیر و علوم قرآن، جامعة الزهرا سلام الله علیه
author
text
article
2020
per
واژه خوض در زبانشناسی قرآن از جمله واژگانِ دارای مباحث مهم تفسیری است. هدف از بحث درباره این واژه در نوشتار حاضر، بررسی مصادیق خوض در باطل و راهکارهای مبارزه با آن است که با روش تحلیلی-توصیفی انجام شده است. با توجه به آیات 68-69 سوره انعام، بارزترین مصداق خوض، کفر به آیات الهی و استهزاء آن است که بهعنوان اصل جامع، خود نیز مصادیق متعددی دارد و شامل استهزاء آیات تدوینی، تکوینی (جهانبینی الحادی)، استهزاء رسول خدا بهعنوان آیه عظیمی از آیات الهی و بدگویی ائمه بهعنوان قرآن ناطق میشود. به عقیده برخی مفسران، بر اساس روایات تفسیری، شرکت در مجالس عادی گناه نیز میتواند از مصادیق خوض در باطل باشد. وظیفه مؤمنان در رفتار با خوضکنندگان در باطل و عدم حضور در مجالسشان یکسان نیست. تشخیص مصادیق و راهکارهای واکنش به چنین محافلی، با خود مؤمنان است. اعراض و ترک همنشینی، موعظه و جدال احسن، هجر جمیل و ترک مخالطه با اهل معصیت، از جمله راهکارهای مقابله با خوضکنندگان در باطل است. امروزه این راهکارها، در بسیاری از عرصههای اجتماعی و فضای مجازی، قابل اجرا بوده و با توجه به موقعیتهای زمانی، مکانی و نوع مخاطب میتوانند متفاوت باشند.
فصلنامه علمی تخصصی مطالعات قرآنی نامه جامعه
جامعه الزهرا(س)
2676-5071
7
v.
133
no.
2020
81
102
https://nj.jz.ac.ir/article_122247_ed1e2ce8a0a18a48722569b3878b04ea.pdf
«مغزِ قلب» از منظر قرآن کریم (کارکرد تعقّلیِ قلب صنوبری)
زهره
دانشیار
سطح سه تفسیر و علوم قرآن، جامعة الزهرا(س)
author
طاهره
نور حسن
دانشجوی دکتری علوم و قرآن و حدیث، دانشگاه قم
author
text
article
2020
per
واژه «قلب» در علوم مختلف دارای تعریفی خاص است. در دهه اخیر، رشته «نوروکاردیالوژی»[1] در طب، ارتباط مغز و قلب صنوبری را کشف کرده است. تحقیقات در این زمینه نشان میدهد که قلب علاوه بر «کارکرد تلمبهای»، دارای «کارکرد تعقلی» یعنی یک «مغز» نیز هست که دریافت اطلاعات، یادگیری و تصمیمگیری را جدا از «مُخ» انجام میدهد که «مغزِ قلب» نامیده شد. آیه 46 سوره حج «لَهُمْ قُلُوبٌ یَعْقِلُونَ بِها ...الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُور»، مهمترین آیهای است که به «کارکرد تعقلی قلب صنوبری» تصریح میکند. در تفسیر «کارکرد قلب صنوبری» در آیه فوق دو دیدگاه وجود دارد: کارکرد تعقلی، که بیشتر قدماء، قلب را جایگاه عقل، و نسبتدادن تعقل به قلب را «حقیقی» میدانند و کارکرد تلمبهای، که بیشتر معاصران، با تکیه بر نظرات علم پزشکی قرن 18و 19، اسناد تعقل به قلب را «مجاز» دانسته و جمله «الَّتِی فِی الصُّدُور» را تأویل کردهاند. در این تحقیق، با روش توصیفی- تحلیلی با تأییداتی از آیات و شواهدی از علوم مختلف مانند فلسفه، عرفان، اخلاق و بهویژه دستاوردهای جدید پزشکی، دیدگاه اول تقویت میشود. نتیجه آنکه هرچند بهرهگیری از دانش روز در تفسیر قرآن، پسندیده است؛ ولی بهعلت ظنیبودن علوم تجربی، مفسر باید در استفاده از آنها، محتاط بوده و تا حد امکان، اصالت ظاهر را رعایت کند که گاه نتیجه آن، دستیابی به یک نظریه جدید است.
[1]. Neurocardiology
فصلنامه علمی تخصصی مطالعات قرآنی نامه جامعه
جامعه الزهرا(س)
2676-5071
7
v.
133
no.
2020
103
124
https://nj.jz.ac.ir/article_122248_068d1c5be376949873c13fb5b671312f.pdf
شیوههای نقد و تحلیل روایات تفسیری در تفسیر تسنیم
حمیده
بهمنش
author
سکینه
آخوند
استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن/ مدرس جامعۀ الزهرا (س)
author
text
article
2020
per
در مباحث علوم قرآنی و تفسیر شناخت شیوههای نقد و تحلیل روایات توسط مفسران از شاخههای درخور توجه است. تفسیرتسنیم تفسیری اجتهادی و جامع روشهای مختلف تفسیری است. این تفسیر ارزشمند میکوشد تا با استفاده از روایات معصومین] برنامههای قرآن را به متن زندگی انسانها بیاورد. لذا بر پژوهشگران علوم قرآنی لازم است که آن را مورد بررسی قرار دهند. این تحقیق با روش توصیفیـتحلیلی به بررسی «شیوه های نقد و تحلیل روایات تفسیری در تفسیر تسنیم» پرداخته است. نتایج حاصله بیانگر این است که مفسر محترم برای نقد سند روایات بدون توضیح خاص فقط به ضعف سند اشاره داشته و به بحثهای رجالی نمیپردازند و با اینکه نسبت به سند برخی روایات نقد دارند امّا معتقدند اگر محتوای آنها محذور عقلی ندارد قابل پذیرشاند. در تفسیر تسنیم اساساً فهم هرگونه مطلبی بر مبنای استدلالهای عقلی پایه نهاده شدهاست. ایشان برای نقد متن از آیات و روایات قطعی و براهین عقلی استفاده کرده و حتی اگر سند مورد تأیید باشد ولی متن دارای محذور عقلی باشد مردود میدانند. برای ردّ متن روایت صرف عدم موافقت آن با قرآن را کافی ندانسته بلکه مخالفت و تعارض آن را مانع پذیرش میدانند. غالباً در مواردی که حدیث را مجعول میدانند یا به هر دلیل آن را نمیپذیرند؛ یا اصلاً نقل نمیکنند و یا تنها به فارسی نقل میکنند و گاهی فقط به ذکر منبع یا فقط اسم نویسنده بسنده میکنند و بعضاً نام مفسّر و کتب روایی را هم نیاورده و به ذکر الفاظی مانند برخی یا بعضی مفسّرین اکتفا میکنند.
فصلنامه علمی تخصصی مطالعات قرآنی نامه جامعه
جامعه الزهرا(س)
2676-5071
7
v.
133
no.
2020
125
146
https://nj.jz.ac.ir/article_162272_d5d70a660c58252e568b887c8f43a3be.pdf