تحلیل نقد شهید مطهری(ره) بر علامه طباطبایی(ره) در مفهوم حکمت الهی
فریده
پیشوایی
طلبه سطح چهار تفسیر تطبیقی، موسسه معصومیه
author
ریحانه
حقانی
مدرس حوزه و دانشگاه
author
text
article
2020
per
در معنای حکمت الهی، اختلاف نظرهایی میان متکلمان و فیلسوفان مسلمان وجود دارد. هدف این نوشتار، تبیین و بررسی اشکالات شهید مطهری بر تعریف علامه طباطبایی از معنای حکمت الهی است. علامه در بیانی دقیق، نفس فعل خداوند را عین حکمت و مناط همه حکمتها میداند که حکمت براى فعل دیگران، از آنجا انتزاع مىشود. منتفیشدن حکمت و عدم آن درباره خداوند، بیمعناشدن استدلالهاى قرآن به حکمت و انتقال از حکمتِ حکیمانه به حکمت متکلمان و سپس نفی آن، اشکالات شهید به این دیدگاه است؛ حال آنکه با در نظرگرفتن حکمت بهمعنای غایتمندی افعال خداوند، بین فعل خدا و علت غایی آن یا همان حکمت، فاصلهای نیست. طبق مبنای علامه، فعل خدا تابع هیچ قانونی نیست؛ لذا حکمت برای خدا قابل اثبات است. ضمن اینکه غایت فعل خدا بالذات، ذات خداست و رساندن مخلوقات به کمالاتشان، مقصود بالتبع است. استدلالهای قرآنی نیز فرض لغویّت را در نظر گرفته و سپس رد میکنند. علامه در موارد متعددی، معنای حکمت در خداوند را غیر از تعریف متکلمان معتزلی تبیین کرده و بیان ایشان، از قبیل دفع اشکال مقدّر بوده است. نقطه اشتراک دو دیدگاه این است که اساسا نظامی غیر از نظام احسن موجود، حتی فرضی ندارد.
فصلنامه علمی تخصصی مطالعات قرآنی نامه جامعه
جامعه الزهرا(س)
2676-5071
7
v.
134
no.
2020
7
30
https://nj.jz.ac.ir/article_127249_e7cd3416bdd536959ce13e6ee71a97ef.pdf
معنا شناسی غنیمت در آیه خمس از دیدگاه مذاهب اسلامی
زینب
صلواتی زاده
جامعه الزهرا
author
منیر
کبیر
مدرس جامعه الزهرا س
author
text
article
2020
per
چکیدهاز مقولههای مهم و کاربردی که از دیر باز فقها را به کاوش واداشته، خمس است. عمده ترین مناقشه حل نشده در فقه فریقین، برداشت از جمله «غنمتم» است. دانش فقه و تفسیر قرآن با هدف معنا شناسی واژگان قرآن ارتباط وثیقی با معنا شناسی برقرار کرده؛ زیرا فهم دقیق معانی واژگان قرآنی تأثیر مستقیمی در فهم احکام دارد. مساله این تحقیق، معنا شناسی غنیمت در آیه خمس از دیدگاه مذاهب اسلامی است.در این مقاله با مراجعه به روایات و کلام فریقین مراد از واژه غنیمت در آیه مورد بررسی قرار گرفته است. با نقد ادله اهل سنت در انحصار خمس به غنیمت جنگی دریافتیم غنیمت در این آیه در معنای عام، یعنی هر گونه سود بکار رفته است. در منابع اهل سنت افزون بر غنائم جنگی، رکاز، مال پنهان کرده در زمین و گنج نیز به عنوان مصادیق غنیمت معرفی شده اند، بنابراین انحصار مفهوم «غنیمت» در غنائم جنگی از میان میرود. روش تحقیق در این مقاله توصیفی تحلیلی و با گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای از منابع فقهی و روایی می باشد.
فصلنامه علمی تخصصی مطالعات قرآنی نامه جامعه
جامعه الزهرا(س)
2676-5071
7
v.
134
no.
2020
31
50
https://nj.jz.ac.ir/article_165674_141ee1f8e9a3dada5ea0900b8b453179.pdf
معناشناسی «لسان» در قرآن به روش نوین
معصومه
غفاری
author
text
article
2020
per
یکی از راه های فهم قرآن، معناشناسی صحیح مفردات آن است. این نوشته به روش معناشناسی نوین از طریق نسبت همنشینی، به معنا شناسی واژه لسان در قرآن پرداخته است. تا به این سوال پاسخ دهد که لسان در قرآن در ارتباط با همنشین هایش چه معنایی دارد؟ در این تحقیق از خود قرآن کریم وهمچنین تفاسیر -برای تطبیق معانی پایه ای(لغوی) ومعناشناسی جدید لفظ مورد نظر- به عنوان منا بع تحقیقی استفاده شده است. دستاورد های پژوهش انجام یافته این است که «لسان» در برخی از آیات عضو بدن است، در برخی مراد فعل این عضو یعنی «سخن گفتن» است که خود این سخن گفتن دو قسم منفی و مثبت دارد مواردی مانند ممتحنه: 2؛ نور: 15 و مائده: 78 و نحل: 116 و احزاب: 19 سخن گفتن منفی و آیات شعراء: 84؛ مریم: 27؛ شعراء: 12- 13 و آیه 50 مریم (نام نیک و بلند آوازه ) سخن گفتن مثبت است و آیات شعراء: 195 و نحل: 103 اشاره به عربی بودن لغت و زبان نبی (ص) می کند، زبان نبی (ص) عربی و از نوع سخن گفتن مثبت است و لازمه این نوع سخن گفتن مطابق فرهنگ آن قوم بودن است بنابر این «لسان قوم» را «فرهنگ قوم» دانستن به عنوان لازمه معنا قابل پذیرش است. که در تطبیق بین معنای لغوی لسان و معناشناسی از طریق همنشینی به این نکته دست یافتیم که جز در "لسان قوم" که در معنای لغوی به "زبان قوم"و در همنشینی به "فرهنگ قوم" معنا شد. در بقیه موارد یکسان هستند
فصلنامه علمی تخصصی مطالعات قرآنی نامه جامعه
جامعه الزهرا(س)
2676-5071
7
v.
134
no.
2020
51
72
https://nj.jz.ac.ir/article_162273_0288557d26fe1a4c1c450abe8581a91c.pdf
«بایستههای اعتقادی و رفتاری مؤثر در فلاح از منظر قرآن کریم»
فاطمه
مرادی
جامعه الزهرا سلام الله علیها. تفسیر تطبیقی.سطح 4
author
text
article
2020
per
همانطور که خداوند متعال، در برخی از آیات قرآن کریم، اجر مؤمنان حقیقی را بهشت و نعمتهای آن معرفی میکند؛ در برخی آیات دیگر نیز، به آنان وعدهی رسیدن به «فلاح» میدهد ؛ البته رسیدن به فلاح اقتضائات و شرایطی دارد که تا همهی آن ها محقق نشود، تصور رستگار شدن نیز نباید داشت. بر اساس تحقیق حاضر که با عنوان «بایسته-های اعتقادی و رفتاری مؤثر در فلاح از منظر قرآن کریم»، به روش توصیفی-تحلیلی و کتابخانه ای نگاشته شده، فلاح یک اصل و اقتضاء پایهای دارد که عبارت است از ایمان به: غیب؛ خدا؛ نبوت؛ کتب آسمانی، ملائکه؛ امامت و معاد. بنابراین، کافران بهرهای از فلاح، نخواهد برد. افزون بر ایمان به امور یادشده، انجام وظایف عبادی، ترک محرمات، تقوا، جهاد، ثبوت قدم در میدان نبرد، ذکر خداوند، تقرّب به پروردگار، صابر بودن، توبه، وفای به عهد، پرهیز از ربا و پرداخت زکات و...نیز به عنوان شرایط و رفتارهای لازم جهت رسیدن به فلاح مطرح می-شوند؛ چنانچه در فردی تمامی این موارد محقق شود، فلاح نیز در حقِ او تحقق خواهد یافت؛ لذا غیر از کافران، آن دسته از مؤمنان نیز، که تنها برخی از وظایف عبادی خویش را انجام میدهند و نسبت به محرمات اجتناب لازم را ندارند، رستگار نخواهند بود. ولی نفی فلاح از آنها به معنای نفی بهشتی بودن نیست؛ زیرا به دلیل ایمان و انجام پارهای از اعمال نیک چه بسا آنان نیز، در جرگهی بهشتیان وارد شوند.کلیدواژهها:ایمان، انجام واجبات، اجتناب از محرمات، فلاح، رستگاری، قرآن کریم
فصلنامه علمی تخصصی مطالعات قرآنی نامه جامعه
جامعه الزهرا(س)
2676-5071
7
v.
134
no.
2020
73
95
https://nj.jz.ac.ir/article_162156_84e7d5ac9e62f3eabce36c2be8eee8a8.pdf
رابطه چند معنایی و ظهر و بطن با تکیه بر نظرات آیت ا... فاضل
خدیجه
شجاعی علی آبادی
author
جواد
کاظم خانلو
سطح چهار تفسیر و علوم قرآن موسسه امام کاظم(ع) قم
author
text
article
2020
per
چکیدهاز پرسش های مهمی که پاسخ های متفاوتی از سوی فقها و مفسران به دنبال داشته، این است که آیا یک واژه که در قرآن کریم به کار رفته است، می تواند در آن واحد حامل چند معنا باشد؟نظریه «امکان و وقوع چند معنایی در قرآن کریم» یکی از دیدگاه های متعدد در این مسئله است. از جمله دلائل موافقان این نظریه روایات «ظهر و بطن» می باشد. بطن قرآن از زمان پیامبر صلی الله علیه و آله و سپس در بین اندیشمندان قرآنی مطرح بوده است. اما محور این پژوهش، نظریه ای است که در میان کلمات آیت الله فاضل لنکرانی درباره ارتباط «چند معنایی» و «ظهر و بطن» مطرح شده است. ایشان «بطن» را همان «وجوه و معانی» دانسته اند و آن را در ارتباط با تعدد فهم مخاطبان و مفسران قرآن معنا کرده اند. این مقاله با استفاده از آیات و روایات، به بررسی «رابطه چند معنایی آیات قرآن کریم و روایات «ظهر و بطن» پرداخته و با بررسی نظریه آیت الله فاضل لنکرانی، روایات بطنی و تأویلی را در ارتباط مستقیم با چند معنایی قرآن کریم و غیر از روایات وجوه دانسته است.
فصلنامه علمی تخصصی مطالعات قرآنی نامه جامعه
جامعه الزهرا(س)
2676-5071
7
v.
134
no.
2020
97
116
https://nj.jz.ac.ir/article_162150_f55ee75ac17bb2f6a6aba46500825327.pdf
جایگاه و کارکرد روایات در تفسیر مخزن العرفان
زینب
تقیلو
طلبه/ قم
author
حسن
صادقی
مدیریت حوزه/ مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران
author
text
article
2020
per
یکی از منابع مهم تفسیر قرآن، روایات است که میتواند کارکردهای مختلفی در تفسیر داشته باشد و بدین جهت مرحوم بانو امین در تفسیر مخزن العرفان در حوزههای گوناگون از روایات استفاده فراوانی کرده است. بررسی جایگاه و کارکرد روایات در تفسیر مخزن العرفان، رویکرد روایی این تفسیر را نشان داده، اهمیت و چگونگی استفاده از روایات در تفسیر قرآن را روشن کرده و به ضابطهمندی استفاده از روایات در تفسیر کمک میکند.روش تحقیق در مقاله، توصیفی تحلیلی است و بانو امین همانند دیگر مفسران شیعی به حجیت روایات اهل بیت (علیهم السلام) در تفسیر قرآن اعتقاد راسخ دارد و تفسیر قرآن را نیازمند به آن میداند. از نظر ایشان روایات از جهت مختلف در تفسیر قرآن تاثیر گذارند که مهمترین آنها عبارتاند از: بیان مفهوم واژه، تبیین مراد، ذکر مصداق، تفصیل اجمال، بیان باطن، بیان شان نزول و بیان علت.کلیدواژه: تفسیر مخزن العرفان، بانو امین، روایات، تفسیر قرآن
فصلنامه علمی تخصصی مطالعات قرآنی نامه جامعه
جامعه الزهرا(س)
2676-5071
7
v.
134
no.
2020
117
137
https://nj.jz.ac.ir/article_162275_785e899aa6c367c2cedf2eab246d6004.pdf