تاثیر نظریه اجتهاد صحابه بر تفسیر

نویسنده

سطح چهار رشته تفسیر تطبیقی/ پژوهشگر جامعه الزهرا(س)

چکیده

خلفای بعد از پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌) و افراد وابسته به حکومت، برای تثبیت جایگاه خویش و توجیه عملکردشان، به پشتوانه‌ای دینی نیاز داشتند؛ به همین جهت، نظریه «عدالت جمیع صحابه» و به دنبال آن «اجتهاد صحابه» را مطرح کردند که ثمره آن، اعتباربخشی به سخن صحابه در حد سخن پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌) بود. معتبر دانستن مطلق سخنان صحابه سبب شد تا سخنان آن‌ها بی‌هیچ پالایشی در علوم دینی، از جمله تفسیر قرآن کریم، راه یابد و به تاثیرات نامطلوبی، مانند تفسیر به رای، ورود قرائت‌های شاذ و تفسیر اجتهادی مذموم منجر شود. این مقاله درصدد تبیین و بررسی نظریه مذکور و تاثیر آن بر تفسیر قرآن است. در ادامه، مواردی از تطبیق آیات بر این نظریه‌ و اجتهادات شخصی و بی‌پایه‌ برخی صحابه در تفسیر قرآن بیان شده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، بی‌جا، دار إحیاء التراث العربی، ١٣٧٣ق.
  • ابن جزری، ابوالخیر محمد بن محمد، النشر فی القرائات العشر، بیروت: دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
  • ابن جوزی، ابوالفرج عبد الرحمن بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، بیروت: دارالکتاب العربی، ١۴٢٢ق.
  • ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ١۴٠٨ق.
  • ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابه فی تمییز الصحابه، بیروت: دارالمعرفه، ١۴٢۶ق.
  • ابن حزم، علی بن احمد، الاحکام فی اصول الاحکام، بی‌جا، المکتبة العصریة، ٢٠٠٩م.
  • ابن عبدالبر، ابی‌عمرو، الإستیعاب فی معرفه الأصحاب، بیروت: دارالمعرفه. ١۴٢٧ق.
  • ابن عجیبه، احمد بن محمد، البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید، قاهره، دکتر حسن عباس زکی، ١۴١٩ق.
  • ابن عربی، محمدبن عبدالله‌بن ابی‌بکر، احکام القرآن (ابن عربی)، بی‌جا بی‌نا، بی‌تا.
  • ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر، اعلام الموقعین عن رب العالمین، بی‌جا، دارالکتاب العربی،٢٠٠۶م.
  • ابن کثیر، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیة، ١۴١٩ق.
  • ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دارصادر، ١۴١۴ق.
  • ابن هشام، عبدالملک بن هشام، السیرة النبویه، بی‌جا، ایران، ١٣۶٣.
  • ابو داوود، سلیمان بن اشعث، سنن ابی‌داوود، بی‌جا، مؤسسة الریان، ٢٠٠۴م.
  • ابوریه، محمود، سنت محمدی در گذر تاریخ، ترجمه الأضواء علی السنه المحمدیه، أو دفاع عن الحدیث، مترجم: سید محمد موسوی، چاپ اول، قم: ذوی القربی، ١٣٨٩.
  • اسعدی، محمد، آسیب‌شناسی جریان‌های تفسیری، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگا، ١٣٨٩.
  • آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیة، ١۴١۵ق.
  • امینی، سید عبدالحسین، الغدیر، قم: بنیاد بعثت، ١٣۶٣.
  • بابایی، علی‌اکبر، مکاتب تفسیری، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه، ١٣٨١.
  • بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، چاپ اول، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ١۴۴٢ق.
  • بغدادی، علاء الدین علی بن محمد،1415 ه.ق، لباب التأویل فی معانی التنزیل، بیروت، دارالکتب العلمیۀ.
  • تفتازانی، مسعود بن عمر، شرح المقاصد، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، ١٣٧٠ق.
  • جصاص، احمد بن علی، احکام القرآن (جصاص)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ١۴٠۵ق.
  • جوهری، اسماعیل بن عماد، تاج اللغة و صحاح العربیة، بی‌جا، دارالعلم للملایین، ١٣۵٨.
  • جناتی، محمد ابراهیم، ادوار اجتهاد، چاپ اول، تهران: کیهان، ١٣٧٠.
  • حاکم نیشابوری، محمدبن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، بی‌جا، دارالمعرفة، بی‌تا.
  • خویی، ابوالقاسم، البیان، قم: دارالثقلین، ١۴١٨ق.
  • ذهبی، محمد بن احمد، میزان الإعتدال فی نقد الرجال، بی‌جا، دارالفکر، ١٩۶٣م.
  • ذهبی، محمد بن احمد، سیرأعلام النبلاء، بی‌جا، المؤسسة الرسالة، ١٩٩٣م.
  • ذهبی، محمدحسین، التفسیر والمفسرون، بی‌جا، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
  • رازی، فخرالدین ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ١۴٢٠.
  • راغب اصفهانی، حسین بن علی، المفردات فی غریب القرآن، دمشق‌ـ‌بیروت، دارالعلم الشامیه، ١۴١٢ق.
  • رستمی، علیرضا، تأثیر جریان‌های سیاسی (خلفاء، زندیقان و غالیان) بر تفسیر مفسران قرآن کریم، قم: جامعة الزهراء (معاونت پژوهش)، ١٣٩٣.
  • رضوانی، علی‌اصغر، نقدی بر نظریه عدالت و مرجعیت دینی صحابه، چاپ اول، قم: دلیل ما، ١٣٨٧.
  • زبیدی، مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، بی‌جا، دارالمکتبة الحیاة، ١٣٠۶ق.
  • زحیلی، وهبة بن مصطفی، التفسیر المنیر فی العقیدة و للشریعة و المنهج، بیروت‌ـ‌دمشق: دارالفکر المعاصر، ١۴١٨ق.
  • زحیلی، وهبة بن مصطفی، التفسیر الوسیط الزحیلی، دمشق: دارالفکر،١۴٢٢ق.
  • زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتاب العربی، ١۴٠٧ق.
  • سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی، ١۴٠۴ق.
  • سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، بیروت: دارالفکر، ١۴١۴ق.
  • سیوطی، جلال‌الدین، الإتقان فی علوم القرآن، تهران: امیرکبیر، ١٣۶٣.
  • سیوطی، جلال‌الدین، تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، بیروت: دارالفکر، ١۴١۴ق.
  • شاطبی، ابراهیم بن موسی، الإعتصام، بیروت: دارالمعرفه، ٢٠٠٠م.
  • شرف‌الدین، عبدالحسین، اجتهاد در مقابل نص، بی‌جا، کتابخانه بزرگ اسلامی غدی، ١٣۵١.
  • طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة العلمی للمطبوعات، ١٣۵٣.
  • طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، ، جامع البیان فی تفسیرالقرآن، بیروت: دارالمعرفه، ١۴١٢ق.
  • طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تهران، کتابفروشی مرتضوی، ١٣٧۵.
  • عزالدین، ابی‌الحسن علی بن ابی‌مکرم، اسدالغابه فی معرفۀ اصحابه، تهران: اسماعیلیان، بی‌تا.
  • عزیزی، حسین، مبانی و تاریخ تحول اجتهاد، چاپ دوم، قم: بوستان کتاب، ١٣٨٨.
  • عسکری، سید مرتضی، القرآن الکریم و روایات المدرستین، چاپ دوم، قم: مجمع العلمی السلامی، ١۴١۶.
  • فضلی، عبدالهادی، مقدمه‌ای بر تاریخ قرائات قرآن کریم، مترجم: سید محمدباقر حجتی، چاپ سوم، تهران: اسوه، ١٣٧٨.
  • قاسمی، محمد جمال‌الدین، محاسن التأویل، بیروت: دارالکتب العلمیة، ١۴١٨ق.
  • قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصرخسرو، ١٣۶۴.
  • متقی، علی بن حسام‌الدین، کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال، بی‌جا، مؤسسة الرسالة، ١۴٠٩.
  • مراغی، احمد بن مصطفی، تفسیر المراغی، بیروت: دار إحیاء لتراث العربی، بی‌تا.
  • معرفت، محمدهادی، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، مشهد: دانشگاه جامع علوم اسلامی رضوی، ١۴١٨.
  • معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، ١۴١۵ق.
  • مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الإسلامیه، ١٣٧۴.
  • مؤدب، سیدرضا، روش‌های تفسیرقرآن، قم: دانشگاه قم، ١٣٨۵.
  • مؤدب، سیدرضا، نزول قرآن و رؤیای هفت حرف، قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، ١٣٧٨.
  • نسائی، احمد بن علی، سنن نسایی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
  • همدانی، رضا بن محمد هادی، مصباح الفقیه، بی‌جا، مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث، ١۴١٧ق.
  • یعقوب، احمد حسین، پژوهشی در عدالت صحابه، مترجم: محمد قاضی‌زاده، قم: امید، ١٣٧۴.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار