مرجعیت علمی اهل بیت علیهم السلام در روایات اهل سنت

نویسندگان

1 دانش پژوه سطح چهار مطالعات اسلامی موسسه بین المللی مطالعات اسلامی/ مدرس حوزه

2 دانشیار گروه کلام جامعه المصطفی العالمیه

چکیده

بدون تردید مرجعیت علمی، یعنی تبیین و تفسیر آیات مبهم و متشابه و بیان معارف و احکامی که به روشنی و صراحت در قرآن کریم نیامده، مانع برداشت نادرست و نزاع علمی در میان مسلمانان است. این امر از شئون و وظایف پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله است که پس از ایشان به اهل بیت علیهم السّلام واگذار شد. یکی از ادله مهم این مسئله که در منابع روایی اهل سنت نیز به آن پرداخت شده، روایات نبوی مورد پذیرش اهل سنت است. ایشان معتقدند اگر چیزی با سنّت نبوی که در راس آن سخنان رسول خداست اثبات شده باشد، حجت و معتبر است. احادیثی مانند ثقلین، مدینه العلم و سفینه نوح از جمله روایات بیان کننده مرجعیت علمی اهل بیت علیهم السّلام است که در این نوشتار با روش تحقیق تحلیلی- توصیفی و با مراجعه به منابع کتابخانه‌ای، چگونگی دلالت آنها بر مرجعیت علمی عترت پیامبرصلی الله علیه و اله با تکیه بر منابع مکتوب اهل سنّت بررسی شده است. در این جستار این نتیجه به دست آمده است که پاره‌ای از این احادیث تنها در مورد حضرت علی علیه السّلام وارد شده است، اما از آنجا که علم آن حضرت بعد از ایشان به دیگر امامان منتقل شده است، این شان شامل دیگر معصومین علیهم السّلام نیز خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


  • ابن اثیر، عزالدین، اسدالغالبة، بیروت: دارالفکر، 1409ق.
  • ابن حجرهیثمی، احمد بن بدرالدین مکّی، الصواعق المحرقة، مصر: چاپ میمنیة، 1312ق.
  • ابن حنبل، احمد بن محمد، المسند، چاپ دوم، بیروت: دارالفکر، 1414ق.
  • _، فضائل اهل البیت من کتاب فضائل الصحابة، تحقیق: محمدکاظم محمودی، تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، 1425ق.
  • ابن شهر آشوب، محمد بن علی ، مناقب آل ابی طالب((ع))، قم: انتشارات علامه، بی‌تا.
  • ابن عبدالبر قرطبی، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الصحابة، بیروت: دارالکتب العلمیّة، 1415ق.
  • ابن عساکر، علی بن حسن ، تاریخ مدینة دمشق، بیروت: دارالفکر، 1417 ق.
  • ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، غریب القرآن، بی‌جا، بی‌تا.
  • ابن کثیر، اسماعیل بن عمر ، البدایة و النهایة، بیروت: دارالفکر، 1407ق.
  • ابن مغازلی، علی بن محمد بن محمد واسطی شافعی، مناقب علی بن ابی طالب((ع))، چاپ دوم، تهران: المکتبة الاسلامیّة، 1402ق.
  • ابونعیم اصفهانی ، احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء، تهران: داراحیاء التراث العربی، 1421ق.
  • بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التاویل، تحقیق: محمد عبدالرحمان المرعشی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1418ق.
  • ترمذی، ابوعیسی محمد بن عیسی، سنن ترمذی، تحقیق أحمد محمد شاکر، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1359ق.
  • ثعلبی نیشابوری، أحمد بن ابراهیم، الکشف والبیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1422ق.
  • جوینی خراسانی، ابراهیم بن محمد، فرائد السمطین فی فضائل المرتضی و البتول و السبطین، تحقیق محمدباقر محمودی، بیروت: موسسة المحمودی،1400ق.
  • حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، بیروت: دارالکتب العلمیّة، 1411ق.
  • حسکانی، عبیدالله بن احمد، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمدباقر محمودی، تهران: وزارت ارشاد اسلامی، 1411ق.
  • خطیب بغدادی، ابوبکر احمد بن علی، تاریخ بغداد، بیروت: دارالکتاب العربی، بی‌تا.
  • ذهبی، شمس الدین محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، بیروت: دارالفکر، 1417ق.
  • زینی دحلان، سید احمد، الفتوحات الاسلامیة بعد مضی الفتوحات الاسلامیة، قاهره: موسسة الحلبی و شرکاء، 1387ق.
  • سمهودی، نورالدین علی بن عبدالله، جواهر العقدین، بیروت: دارالکتب العلمیّة، 1415ق.
  • سهمی، ابوقاسم حمزة بن یوسف، تاریخ جرجان، چاپ دوم، هند: حیدر آباد، 1387ق.
  • سیوطی، جلال الدین عبدالرحمان، الدرالمنثور فی تفسیر الماثور، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، 1404ق.
  • شرف الدین موسوی، عبدالحسین ، المراجعات، قم: مجمع جهانی اهل بیت((ع))، 1422ق.
  • شیرازی، ابواسحاق ابراهیم بن علی بن یوسف، طبقات الفقهاء، بیروت: دارالعلم، بی‌تا.
  • صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد(ص)، تحقیق أحمد کوچه باغی، ج6، باب 1و12، چاپ دوم، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، 1414ق.
  • صنعانی، ابوبکر بن عبدالرزاق بن همام ، المصنف، تحقیق حبیب الرحمن اعظمی، بی‌جا: المجلس العلمی، بی‌تا.
  • طبرانی، سلیمان بن احمد (م 360ق)، المعجم الکبیر، بیروت: مکتبة الاصالة و التراث، 1431ق.
  • طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة، 1412ق.
  • طبری، محب الدین، ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی، قاهره: مکتبة القدسی، 1356ق.
  • _ ، الریاض النضرة فی مناقب العشرة، چاپ دوم، طنطا: مکتبة اسلامیّة، 1373ق.
  • عینی، بدرالدین محمد بن احمد، عمدة القارئ فی شرح صحیح البخاری، تحقیق صدقی جمیل عطار، بیروت: دارالفکر، 1422ق.
  • فیروزآبادی، سید مرتضی حسنی، فضائل الخمسة من الصحاح الستة، چاپ چهارم، بیروت: موسسة الاعلمی، 1402ق.
  • قاری، علی بن سلطان محمد، مرقاة المفاتیح شرح مشکاة المصابیح، بیروت: دارالفکر، 1422ق.
  • قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، تهران: ناصرخسرو، 1364ش.
  • قندوزی، سلیمان بن ابراهیم حنفی، ینابیع المودة، چاپ هشتم، قم: دارالکتب العراقیة، 1385ق.
  • گنجی شافعی، محمد بن یوسف، کفایة الطالب فی مناقب علی بن ابی طالب، چاپ سوم، تهران: دار احیاء تراث اهل البیت((ع))، 1404ق.
  • متقی هندی، حسام الدین، کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت: موسسة الرسالة، 1409ق.
  • مظفر نجفی، محمدحسن، دلائل الصدق لنهج الحق، ج6، چاپ دوم، قاهره: دارالمعلم، 1396ق.
  • نسائی، احمد بن شعیب، خصائص امیرالمومنین علی بن ابی طالب(ع)،تحقیق محمد کاظم محمودی، بی‌جا: مجمع احیاء الثقافة الاسلامیّة، 1419ق.