تبیین حقوق مالی اهل‌بیت (ع) در قرآن و آثار و لوازم آن

نویسندگان

1 سطح چهار گرایش تفسیر تطبیقی

2 سطح چهار گرایش تفسیر تطبیقی/پژوهشگر جامعۀ الزهراء (س)

چکیده

چکیده
یکی از اساسی‌ترین اصول اعتقادی مذهب امامیه، باورمندی به امامت اهل بیت (ع) به عنوان انسان‌های کامل و جانشینان خداوند و قبول راهبری و زعامت انسان‌ها توسط ایشان است. با توجه به آیات قرآن کریم و روایات، خداوند که مالک تمام عالم هستی است، به تناسب جایگاه راهبری اهل بیت (ع)، حقوقی را برایشان ثابت کرده است. نقطه مقابل این حقوق، تکالیفی است که به عهده مکلفان گذاشته شده و یافتن معرفت نسبت به آن به منزله مقدمه‌ای جهت ادای آن می‌باشد. حقوق اهل بیت (ع) شامل حقوق مالی و غیر مالی است و این جستار به روش تحلیلی-توصیفی با بررسی منابع تفسیری و روایی، حقوق مالی اهل بیت (ع) و آثار و لوازم آن را از دیدگاه قرآن و روایات تبیین کرده است. خمس، انفال و فیء برجسته‌ترین حق مالی اهل بیت (ع) هستند و لازمه ایمان به خدا و اعتقاد به حیات اخروی در مکلفان، التزام به ادای این حقوق است. تأمین سعادت اخروی، بخشودگی گناهان و ذخیره آخرت، از آثار و لوازم کلامی؛ طهارت مولود، طهارت مال، صحت دخل و تصرف در مال و معاملات و صحت عبادات از آثار فقهی-حقوقی؛ تهذیب و تربیت نفس از آثار تربیتی و در نهایت، توزیع عادلانه ثروت در جامعه از آثار اقتصادی التزام به حقوق مالی اهل بیت (ع) می‌باشند.
 
 

کلیدواژه‌ها


  1. الف. کتاب‌ها

    1. ابن ابی حاتم رازی، عبدالرحمن بن محمد (1419)، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق احمد محمد طیب، چاپ سوم، ریاض: مکتبه نزار مصطفی الباز.
    2. ابن اثیر، مبارک بن محمد (1367)، النهایۀ فی غریب الحدیث و الأثر، چاپ چهارم، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
    3. ابن بابویه، محمّد بن علی (1404)، من لا یحضره الفقیه، چاپ دوم، قم: جماعة المدرّسین فی الحوزة العلمیة.
    4. ابن فارس زکریا (1404)، مقاییس اللغۀ، تحقیق محمدعبدالسلام هارون، قم: مکتبۀ الأعلام الإسلامی.
    5. ابن منظور، محمدبن مکرم (1335)، لسان العرب، بیروت: دارصادر.
    6. ابن عربی مالکی، ابوبکرمحمد بن عبدالله (1408)، احکام القرآن، چاپ اول، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت: دارالجبل.
    7. امامی، حسن (1340)، حقوق مدنی، تهران: کتاب­فروشی اسلامیه.
    8. ازهری، محمد بن احمد (1421)، تهذیب اللغة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    9. جوهری، اسماعیل ‌بن ‌حماد‌ (1410)، الصحاح: تاج‌اللغة و صحاح‌العربیة، بیروت:‌ دارالعلم للملایین.
    10.  حرعاملی، محمدبن حسن (1374)، وسائل الشیعۀ الی تحصیل مسائل الشریعۀ، تهران: کتابچی.
    11. حسینی، سیدمحمد حسین (1382)، فرهنگ لغات و اصطلاحات فقهی، تهران: سروش.
    12. حلی، نجم الدین، جعفر بن حسن، 1408، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
    13. حویزی، علی بن جمعه (1422)، نورالثقلین، تحقیق علی عاشور، بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
    14. خسروشاهی، قدرت­الله و مصطفی، دانش­پژوه (1390)، فلسفه حقوق، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
    15. دفتر همکاری حوزه و دانشگاه (1364)، درآمدی بر حقوق اسلامی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

    16. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1383)، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داوودی، چاپ چهارم، قم: ذوی القربی.

    1. زبیدی، ماجد ناصر (1428)، التیسیر فی التفسیر للقرآن بروایة أهل البیت، لبنان: دار المحجة البیضاء.
    2. سبحانی، جعفر (1420)، اهل البیت علیهم السلام سماتهم و حقوقهم فی القرآن، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
    3.  سیوری حلی، مقداد بن عبدالله (1373)، کنزُالعرفان فی فقه القرآن، چاپ اول، تهران: مرتضوی.
    4. شافعی، محمد ادریس (1412)، احکام القرآن،بیروت: دارالکتب العلمیة.
    5. صادقی تهرانی، محمد (1406)، الفرقان فی التفسیر القرآن بالقرآن و السنۀ، قم: فرهنگ اسلامی.
    6. صفار، محمد بن حسن (1404)، بصائرالدرجات فی فضائل آل محمّد (ع)، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
    7. طباطبایی، محمد حسین (1390)، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.

    24. طبرسی، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق محمد جواد بلاغی، چاپ سوم، تهران: ناصر خسرو.

    1. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر (1412)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، بیروت: دارالمعرفۀ.
    2. طریحی، فخرالدین (1375)، مجمع البحرین، تحقیق سید احمد الحسینی، چاپ سوم، تهران: کتاب­فروشی مرتضوی.

    27. طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق احمد قصیرعاملی، چاپ اول، بیروت: دار احیا التراث العربی.

    1. _________________ (1400)، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، چاپ دوم، بیروت: دارالکتاب العربی.
    2. طیب، سید عبدالحسین (1378)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: اسلام.

    30. عسکری، ابوهلال (1390)، الفروق ‌اللغّویۀ، ترجمه مهدی کاظمیان و زهرا رضاخواه، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

    1. فاضل لنکرانی، محمد جواد (1392)، خمس، فیء و انفال در قرآن کریم،قم: مرکز فقهی ائمه اطهار (ع).

    32. فراهیدی، خلیل بن أحمد (1414)، ترتیب کتاب العین، تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم السامرّائی، تصحیح استاد اسعد طیب، چاپ اول، قم: اسوه.

    1. فیض کاشانی، ملامحسن (بی‌تا)،تفسیر الصافی، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
    2. قرائتی، محسن (1387)، خمس و زکات، چاپ اول، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
    3. قطب راوندی، سعید بن هبۀ الله (1405)، فقه القرآن، تحقیق احمد حسینی اشکوری، چاپ دوم، قم: کتابخانه آیت­الله مرعشی نجفی.
    4. قمی، علی بن ابراهیم (1428)، تفسیرقمی، تحقیق محمد صالحی اندیمشکی، چاپ اول، قم: ذوی القربی.
    5. کلینی، محمد بن یعقوب (1380)، اصول کافی، تهران: مکتبۀ الصدوق.

    38. مصباح یزدی، محمدتقی (1377)، حقوق و سیاست در قرآن(معارف قرآن؛ 9)، نگارش شهید محمد شهرابی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).

    39. ______________ (1388)، نگاهی گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام، تدوین و نگارش عبدالحکیم سلیمی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).

    40. _______________ (1380)، نظریه حقوقی اسلام، نگارش محمدمهدی نادری و محمدمهدی کریمی­نیا، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).

    1. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1371)، تفسیر نمونه، چاپ دهم، تهران: دارالکتب الاسلامیۀ.
    2. مشکینی اردبیلی، علی (1386)، مصطلحات الفقه، قم: الهادی.
    3. محمّد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید) (1413)، المقنعۀ، چاپ اول، قم: کنگره هزاره شیخ مفید.
    4. نوری کرمانی، محمدامیر (1380)، نگرش مالیاتی خمس، آثار و پیامدها، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
    5. یزدی، محمدکاظم (1409)، عروة الوثقی، چاپ دوم، بیروت: مؤسسه اعلمی.

    ب. مقاله‌ها

    1. رمضان، علی (1390)، «معنای «حق» در نگاه اندیشمندان اسلامی»، معرفت حقوقی، سال اول، ش 2.

    47. حسامی عزیز، باقر و اسماعیل یعقوبیان کفشگری (1395)، «خمس و زکات و جایگاه آن در اقتصاد کشورهای اسلامی»، تحقیقات جدید در علوم انسانی، ش 2.

    48. شریعتمدار جزایری، سیدنورالدین (1383)، همایش «خمس واجب فراموش شده»، مجموعه مقالات اولین همایش علمی سراسری، جایگاه خمس در کلام معصومان، نشر حوزه علمیه شهید مطهری تنکابن.

    ج. پایگاه‌های اینترنتی

    1. پایگاه اطلاع­رسانی مکارم شیرازی، https://makarem.ir
    2. دفتر اطلاع­رسانی استاد حسین انصاریان آثار تربیتی انفاق در راه خدا، http://www.erfan.ir