واکاوی تاثیر انواع نیت بر ارزش عمل از منظر نهج البلاغه

نویسنده

دکتری علوم قرآن و حدیث دانشکده اصول الدین/ مدرس جامعه الزهرا(س)

چکیده

شر نیازمند شناخت حقیقت خوب و بد است تا بتواند رفتارهای خود و دیگران را ارزیابی کند. از جمله امور مهم در شناخت ارزش عمل، بررسی نقش نیت فاعل است. این مقاله با طرح این پرسش که «دیدگاه نهج‌البلاغه نسبت به تاثیر نیت بر ارزش اخلاقی عمل چیست؟»، به بررسی کتاب شریف نهج‌البلاغه، پرداخته و با روش کتابخانه‌ای، گونه‌های مختلف «نیت» را بررسی کرده است. دستاورد مقاله آن است که نیت می‌تواند در حکم فعل حسن یا قبیح باشد؛ فعل غیر اخلاقی را به اخلاقی تبدیل کند؛ به فعل حسن، ارزش ویژه ببخشد و فعل حسن را به فعل قبیح تبدیل کند. همچنین فعل بدون نیت نیک فاعل، ارزش اخلاقی مثبت ندارد و اگر انسان از عملی که اقتضای خوببودن را داراست، سعادت اخروی را نیت کند، عمل او ارزش اخلاقی قربآفرین دارد؛ اما اگر فقط مطلوب دنیوی را در نظر بگیرد، عمل او ارزش اخلاقی محدود دنیوی دارد، ولی ارزش اخلاقی قربآفرین ندارد.

کلیدواژه‌ها


  • ابن ابی‌الحدید، عزالدین ابوحامد، شرح نهج‌البلاغه، تصحیح: ابوالفضل ابراهیم، چاپ اول، قم: کتابخانه عمومی آیت‌الله مرعشی نجفی، 1337.
  • ابن فارس، احمد بن فارس‏، معجم مقاییس اللغه، تصحیح: عبدالسلام محمد هارون، چاپ اول، قم‏: مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق‏.
  • ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دار صادر، 1414ق.
  • بحرانی، میثم‌بن علی‌بن میثم، شرح نهج‏البلاغه، چاپ دوم، بی‌جا: دفتر نشر الکتاب، 1362.
  • تمیمی آمدی، عبد الواحد، ‏غررالحکم و دررالکلم، ترجمه: محمد علی انصاری قمی، چاپ هشتم، تهران: بی‌جا، 1337.
  • جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح، تصحیح: احمد عبدالغفور عطار، چاپ اول، بیروت: دارالعلم للملایین، 1376ق.
  • خوانساری، جمال‌الدین محمد، شرح غررالحکم و دررالکلم، چاپ چهارم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران‏، 1366.
  • سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، تصحیح: سید رضی، قم: دارالهجره، بی‌تا.
  • علم‌الهدى، على بن حسین‏، أمالی المرتضی، قاهره: دارالفکر العربی‏، ‏1998م‏.
  • قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی‌، قم: دارالکتاب، 1367.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران: اسلامیه، 1365.
  • لیثی واسطی، علی بن محمد، عیون الحکم و المواعظ، قم: دارالحدیث‏، ‏1376‏.
  • مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تحقیق: محمدباقر بهبودی و عبدالرحیم ربانی شیرازی، چاپ سوم، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1403 ق.
  • مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه، چاپ دوم، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، 1366.
  • موسوی، سید صادق، تمام ‏نهج‏البلاغه، چاپ اول، تهران: مؤسسه امام‏ صاحب الزمان (عج)، 1376.
  • موسوى‏، سید عباس على، شرح نهج‏البلاغه، چاپ اول، بیروت: دارالرسول‏ الاکرم- دارالمحجة البیضاء، 1376.